Türkiye'de 'kan' konusunda tek yetkili kurum olan Türk Kızılayı'nın kan
bağışı sırasında dağıttığı ve doldurulması zorunlu olan “Kan Bağışçısı
Bilgilendirme Formu”ndaki sorular bağışçıların tepkisine yol açtı
Kan verecek kişi ile kanı alacak hastaları korumak ve AIDS, sarılık
gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkların kan yoluyla başkalarına
geçmesini engellemek için hazırlandığı belirtilen formda 37 soru
bulunuyor.
'CEVAP EVET İSE KAN VERMEYİN'
Kan merkezlerinden, dağıtılan 4 sayfalık soruların doğru şekilde
cevaplanması isteniyor. Habertürk'ün haberine göre; Kızılay’ın “AIDS
kriterleri” adı altında sıralanan sorular arasında bulunan “Erkek erkeğe
cinsel ilişkiye girdiniz mi?” sorusunun ardından “Eğer cevabınız
‘Evet’ ise lütfen kan vermekten vazgeçiniz” uyarısı yapılıyor.
TUTUKLULUK SORUSU DA VAR!
Cinsel tercihlere yönelik “Son 1 yıl içerisinde 3 günden fazla tutuklu
kaldınız mı ya da böyle biriyle ilişkiye girdiniz mi?” sorusu da kan
bağışçılarının tepkisine yol açıyor. Formda bağışçılardan alınan
kanların her türlü teste tabi tutulacağı da belirtiliyor.
Soruların cevaplanmasının ardından kan vericisinin iş ve ikamet
adresi, kimlik numarası, ev-cep telefonları ve meslekle ilgili bilgileri
isteniyor.
Sorulardan bazıları şöyle:
CİNSEL PARTNERİNİZİ DEĞİŞTİRDİNİZ Mİ?
Son bir yıl içinde bir kez bile olsa cinsel eşinizi değiştirdiniz mi?
Para kazanmak için cinsel ilişkide bulundunuz mu?
Erkek erkeğe cinsel ilişki yaşadınız mı?
Prostat büyümesi, sivilce tedavisi, sedef hastalığı, kellik için ilaç alıyor musunuz?
Kulağınızı veya cildinizi deldirdiniz mi?
Formda, soruların tümünün doğru yanıtlanması uyarısı yapıldıktan
sonra, “Kan yoluyla bulaşan hastalığı bildiğiniz ve bu durumu saklayarak
başkasının hayatını tehlikeye soktuğunuz gerekçesiyle bir yıldan üç
yıla kadar hapis ve beş yüz gün adli para cezası ile karşı karşıya
kalırsınız” ibaresi yer alıyor.
'Eşcinsellik' sorusuna Kızılay'dan yanıt
Kan verecek bağışçılara doldurtulan tanıma formlarının, Dünya Sağlık
Örgütü ve Sağlık Bakanlığı tarafından zorunlu tutulan uygulama olduğu
ifade edildi.
Türk Kızılayı’nın kan bağışçılarına doldurttuğu tanıma formlarında,
tartışmalı olduğu öne sürülen bazı sorulan bugün basında yer bulmuştu.
“AIDS kriterleri” adı altında sıralanan sorular arasında bulunan
“Erkek erkeğe cinsel ilişkiye girdiniz mi?” sorusunun ardından “Eğer cevabınız
‘Evet’ ise lütfen kan vermekten vazgeçiniz” uyarısı yapılmasının rahatsız edici bulunduğu savunulmuştu.
Konuya ilişkin olarak Türk Kızılayı'ndan bugün yapılan yazılı açıklama şöyle:
Türk Kızılayı’nın “Güvenli ve Gönüllü Kan Bağışı Programı” kapsamında
kan bağışı öncesi, bağışçılara doldurtulan tanıma formuna ilişkin, bazı
basın organlarında olumsuz haberler yayınlanmıştır. “Kan Bağışından
Vazgeçirten Sorular”, “Kızılay’dan Tuhaf Sorular” gibi başlıklarla
yayınlanan bu haberlerin, kişi ve toplum sağlığı açısından son derece
önemli olan, güvenli kan temini konusunda olumsuz algı yaratması
sebebiyle açıklama yapma gereği duyulmuştur.
Türk Kızılayı, bağışçılardan aldığı kanı, dünya standartlarındaki
laboratuvarlarında ciddi bir test sürecinden geçirir. Ancak, kan
ürünleriyle buluşan bazı hastalıkların testler sonucu ortaya çıkmasını
engelleyen, “pencere dönemi” olarak isimlendirdiğimiz bir dönem vardır.
Bu dönemde, kandaki virüse yönelik antikorlar yeteri seviyeye
ulaşamadığı için yapılan testte sonuç negatif çıkabilmektedir. İşte bu
durumda, bir ön tanı yöntemi olarak bağışçılarımıza doldurttuğumuz
formlar, güvenli kan temininin ilk aşaması olarak, hayati önem
taşımaktadır.
Kan bağışçılarımıza yönelik uyguladığımız bu yöntem, Dünya Sağlık
Örgütü ve Sağlık Bakanlığımızın, güvenli kan temini konusunda
uluslararası standartlara uygunluk açısından zorunlu tuttuğu bu
uygulamadır. T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Kan Bankacılığına ait
düzenlemelerinin yer aldığı Kan ve Kan Ürünleri Rehberi’nde kan
bağışçısı seçimine yönelik esaslar yer almaktadır. Bu esaslarla hem kan
bağışçılarının sağlığı hem de kanı alan tüm insanların transfüzyon
yoluyla geçebilecek bulaşıcı hastalıklardan korunması amaçlanmaktadır.
Bu sorgulama formundaki soruların doktor tarafından irdelenmesi yasal
bir zorunluluktur ve bu formda yöneltilen sorular genel amaçla yapılan
bir “anket” çalışması değildir.
Kan Bağışçısı Tarama Formunda yer alan soruların bir kısmı, kanda
bulunabilecek hastalık yapabilecek virus gibi bulaşıcı etkenlere
yöneliktir. Bu sorulardan bir tanesinde kan bağışçısının hayatının
herhangi bir döneminde erkek erkeğe cinsel ilişkiye girip girmediği
sorulmaktadır. Bu soru kişilerin cinsel kimliklerini sorgulamak amacı
taşımaz ve bu kural tamamen risk değerlendirmesi üstüne uygulanmaktadır.
Kan bağışı sürecinde başka risk grupları da değerlendirmeye
tutulurlar. Örneğin yasadışı uyuşturucu kullananlar ya da para
karşılığında cinsel ilişkiye girenler, erkek ya da kadın olsun, HIV,
Hepatit B ve C, HTLV gibi virüsleri taşıma riskleri toplumdaki diğer
bireylere göre yüksek olduğu için kan bağışında bulunamazlar.
Belli ilaçları kullanan kişilerin de kullanılan ilaçların niteliğine
ve süresine bağlı olarak kan bağışından belirli sürelerle alıkonulması
gerekmektedir. Bu yüzden sorgulama formunda “Prostat büyümesi, sivilce
tedavisi, sedef hastalığı, kellik için ilaç alıyor musunuz” sorusu
bulunmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığımızın, güvenli kan temini
konusunda uluslararası standartlara uygunluk açısından zorunlu tuttuğu
bu uygulamaların Türk Kızılayı tarafından titizlikle uygulanması sonucu,
ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi, Joint Commission International
(JCI) Tıbbi Laboratuvar Akreditasyon ve ISO 15189:2007 Tıbbi
Laboratuvarlarda Kalite ve Yeterlilik İçin Özel Gereklilikler
standartlarına uyum sağlamıştır. Bu uygulamalar sayesinde, bağışçılardan
elde edilen kan ürünlerinin hastalık taşıma riski milyonda 3’e
indirilmiştir. Bu oran dünya standartlarının çok altında bir riski ifade
etmektedir.
Türk Kızılayı uygulamaları, gönüllü bağış ve bu gönüllülerde bilinçli,
sürekli ve düzenli kan bağışçısı oranını yükseltmek üzerinedir. Kan
bağışı öncesinde, bilgilendirme ve sorgulama işlemi mutlaka yapılmakta
ve fizik muayene sonrasında uygun görülenler kabul edilmektedir. Bu
konuda tek yetkili hekimlerdir ve kan bağışı görüşmesi sırasında bütün
yazılı beyanlara rağmen kan bağışçısının ifadelerini şüpheli bulmaları
durumunda kan bağışını reddetme özgürlüğüne sahiptirler. “Kan Bağışı
Sorgulama Formu” Sağlık Bakanlığı tarafından kan bağışçılarının
doldurması zorunlu olan standart bir form olarak ülkemizdeki tüm kan
bağışlarında doldurtulmakta ve buradaki sorular hekime, kan
bağışçısının seçimi noktasında yol göstermektedir. Burada sorulan
sorular hekimler tarafından kanunen sorulması mecburi olan sorulardır
ve hekimler bu konuda soruları sormama tercihi kullanamazlar.
Türk Kızılayı Kan Merkezlerinde kan ve kan ürünlerinin test
edilmesinde uluslararası kabul görmüş kitler ve cihazlar
kullanılmaktadır. Tarama ve doğrulama testlerinde kullanılan kitler uzun
yıllar Avrupa Kan Banklarında kullanılmış ve kullanılmakta olan Avrupa
menşeili kitlerdir. Kullanılan tüm kitler, Ulusal Kan ve Kan Ürünleri
Rehberi’nde belirtilen niteliklerdedir. Enfeksiyöz testlerin
uygulanması ile pozitif bulunan kan bağışçısı ve bu bağışçının kan ve
kan ürünlerinin yönetimini tanımlayan algoritmalar Sağlık Bakanlığı Kan
ve Kan Ürünleri Rehberinde yer alan öneriler doğrultusunda hazırlanmış
ve uygulanmaktadır. Ülkemizde Kan Bankacılığında taranması zorunlu
testler, HBsAg, Anti-HCV, HIV1/2 Ag+Ab, Sifiliz şeklindedir.
Kan bağışı ile ilgili olarak, ciddi bilgi ve algı eksikliğinden
kaynaklanan ifadelerin basın organlarında olduğu gibi yayınlanması,
Kızılay’ın son yıllarda büyük bir titizlik ve dikkatle, güvenli kan
temininin gönüllü ve düzenli bağışçılardan temin edilmesi yönünde
yürüttüğü projenin güvenilirliğine zarar vermektedir. Türk Kızılayı’nın
ya da konunun uzmanlarının görüşüne başvurulmadan, üretilen bu tip
haberlerin kitle iletişim araçlarında yayınlanması, mevcut ve potansiyel
kan bağışçılarını olumsuz etkilemekte, toplumda kan bağışı konusunda
onarılması güç, olumsuz algılar yaratmaktadır.
Kişi ve toplum sağlığı için büyük öneme sahip bu konuyla ilgili
kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi yoluyla Türk Kızılayı’nın güvenli kan
temini çalışmalarına destek olacağınıza inanıyoruz.
Kamuoyunun bilgisine saygılarımızla sunulur.
alıntı